Hoàn thiện thể chế, phát huy quyền làm chủ của Nhân dân,
thực hiện thắng lợi nhiệm vụ năm 2014,
tạo nền tảng phát triển nhanh và bền vững
|
Nguyễn Tấn Dũng
Ủy viên Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ
|
|
Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng. Ảnh: VGP/Nhật Bắc
|
Trong
năm qua, toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta đã nỗ lực vượt qua nhiều khó
khăn, thách thức, đạt được những kết quả quan trọng. Kinh tế vĩ mô ổn
định tốt hơn, tăng trưởng cao hơn và lạm phát thấp hơn năm 2012. Văn
hóa, xã hội, bảo vệ môi trường có bước tiến bộ. Quốc phòng, an ninh được
bảo đảm. Hoạt động đối ngoại đạt nhiều thành tựu. Chính trị - xã hội ổn
định. Vị thế nước ta trên trường quốc tế được nâng cao.
Thực
hiện Kết luận của Trung ương Đảng, Quốc hội và Chính phủ đã có Nghị
quyết về phát triển kinh tế - xã hội năm 2014. Trong đó xác định Tăng
cường ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, tháo gỡ khó khăn, tạo
thuận lợi cho sản xuất kinh doanh, đẩy mạnh tái cơ cấu nền kinh tế, phấn
đấu đạt mức tăng trưởng cao hơn năm 2013. Bảo đảm an sinh xã hội, phúc
lợi xã hội và cải thiện đời sống nhân dân. Tăng cường quốc phòng, an ninh. Nâng cao hiệu quả công tác đối ngoại và hội nhập quốc tế[1].
Mặc
dù kinh tế thế giới đã có những tín hiệu phục hồi; kinh tế - xã hội
nước ta chuyển biến tích cực nhưng khó khăn, thách thức còn lớn, đòi hỏi
cả hệ thống chính trị phải
thống nhất hành động với quyết tâm cao để hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ
phát triển kinh tế - xã hội năm 2014. Đồng thời triển khai quyết liệt,
đồng bộ các nhiệm vụ trung và dài hạn nhằm tạo nền tảng cho phát triển
nhanh và bền vững. Tập trung nỗ lực xây dựng Nhà nước pháp quyền, phát
huy mạnh mẽ quyền làm chủ của Nhân dân, hoàn thiện thể chế kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa và tái cơ cấu nông nghiệp gắn với xây
dựng nông thôn mới.
I
Chúng
ta đang sống trong thời đại toàn cầu hoá và hội nhập quốc tế sâu rộng.
Việc tham gia các Hiệp định thương mại tự do với yêu cầu cao hơn, toàn
diện hơn tạo ra nhiều cơ hội cho hợp tác cùng phát triển nhưng sự tùy
thuộc lẫn nhau cũng tăng lên và cạnh tranh ngày càng gay gắt. Báo cáo
thường niên của nhiều tổ chức quốc tế đều xếp hạng năng lực cạnh tranh
của các nền kinh tế. Đây là chỉ báo tham khảo quan trọng về vị trí của
từng quốc gia trong cuộc ganh đua toàn cầu. Quốc gia nào có năng lực
cạnh tranh cao sẽ có nhiều cơ hội để vượt lên, phát triển nhanh và bền
vững.
Năng
lực cạnh tranh được quyết định bởi nhiều yếu tố, trong đó chất lượng
thể chế và môi trường kinh doanh có tầm quan trọng hàng đầu. Chất lượng
thể chế không chỉ tác động như một yếu tố tự thân mà còn ảnh hưởng có
tính quyết định đến môi trường kinh doanh, năng lực cạnh tranh của cả
nền kinh tế, của từng doanh nghiệp và là điều kiện tiên quyết để phát
huy có hiệu quả lợi thế quốc gia. Không thể có được năng lực cạnh tranh
cao nếu không có một thể chế chất lượng cao và một nền quản trị
quốc gia hiện đại.
Nhìn
lại gần 30 năm qua, những bước phát triển vượt bậc của đất nước
ta đều gắn liền với những đổi mới có tính quyết định về thể chế,
bản chất là mở rộng dân chủ, thực hiện cơ chế thị trường trong hoạt động
kinh tế mà bước đột phá lớn và toàn diện là từ Đại hội VI của Đảng.
Đột
phá trong quản lý nông nghiệp bắt đầu từ Khoán 10 đã đưa Việt Nam
từ thiếu lương thực trở thành nước xuất khẩu gạo và nhiều nông
sản hàng đầu thế giới. Mở rộng mạnh mẽ quyền tự do kinh doanh với
việc ban hành Luật công ty, Luật doanh nghiệp tư nhân, Luật đầu tư
nước ngoài... đã đưa nền kinh tế nước ta ra khỏi trì trệ, phát triển
năng động với tốc độ cao. Chủ động hội nhập kinh tế quốc tế đã tạo
ra không gian phát triển mới, rộng mở hơn.
Những
quyết sách đổi mới phù hợp của Đảng và Nhà nước ta đã đưa Việt Nam từ
một nước kém phát triển trở thành quốc gia đang phát triển có thu
nhập trung bình và công cuộc xóa đói giảm nghèo đạt thành tựu
ấn tượng, được cộng đồng quốc tế đánh giá cao.
Trong
những năm gần đây, năng lực cạnh tranh của nước ta chậm được cải thiện.
Tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế cũng đã chậm lại. Xã hội có
không ít vấn đề bức xúc. Một trong những nguyên nhân là động lực mà
những cải cách trước đây tạo ra đã không còn đủ mạnh để thúc đẩy
phát triển. Đây là lúc chúng ta cần có thêm động lực để lấy lại
đà tăng trưởng nhanh và phát triển bền vững. Nguồn động lực đó phải đến từ Đổi mới thể chế và phát huy mạnh mẽ quyền làm chủ của Nhân dân.
Dân
chủ là tư tưởng lớn của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Người đã chỉ rõ Nước ta
là một nước dân chủ, mọi quyền lực đều thuộc về Nhân dân. Đảng ta đã
khẳng định Dân chủ vừa là mục tiêu vừa là động lực trong xây dựng và bảo
vệ Tổ quốc. Dân chủ cũng là xu thế khách quan trong tiến trình phát
triển của xã hội loài người. Từ chế độ nô lệ lên chế độ phong kiến và từ
chế độ phong kiến lên chế độ tư bản là những bước tiến dài về dân chủ.
Chế độ xã hội chủ nghĩa mà chúng ta đang xây dựng phải ưu việt hơn về
dân chủ và Đảng ta phải nắm chắc ngọn cờ dân chủ. Tăng cường sự lãnh đạo
của Đảng, quản lý của Nhà nước cũng là nhằm phát huy tốt hơn quyền làm
chủ của Nhân dân. Dân chủ sẽ phát huy khả năng sáng tạo của mỗi người,
góp phần xóa bỏ mặc cảm, tăng cường gắn kết xã hội và khối Đại đoàn kết
toàn dân tộc.
Trong
điều kiện khoa học và công nghệ phát triển rất nhanh, đặc biệt là công
nghệ thông tin, thế hệ trẻ nước ta được trang bị kiến thức ngày càng cao
và phần lớn thường xuyên truy cập internet để giao lưu, học hỏi, khám
phá và chiêm nghiệm thực tế. Thế hệ này đang và sẽ đóng vai trò
quyết định đối với sự phát triển cũng như vận mệnh của đất
nước. Đây vừa là áp lực vừa là điều kiện thuận lợi để chúng ta tăng
cường dân chủ và hoàn thiện thể chế.
Dân
chủ và Nhà nước pháp quyền là cặp “song sinh” trong một thể chế chính
trị hiện đại. Cùng với bảo đảm quyền dân chủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc
biệt quan tâm đến việc xây dựng Nhà nước pháp quyền. Đây là mối quan hệ
giữa dân chủ và kỷ cương. Người viết “Trăm điều phải có thần linh pháp
quyền”. Nhà nước pháp quyền phải thượng tôn pháp luật. Pháp luật phải
bảo đảm được công lý và lẽ phải. Mọi hạn chế quyền tự do của công dân
phải được xem xét cẩn trọng và chủ yếu nhằm
bảo vệ Tổ quốc, bảo đảm an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội và
những giá trị văn hóa, lịch sử, đạo đức tốt đẹp của dân tộc. Người dân
có quyền làm tất cả những gì pháp luật không cấm và sử dụng pháp luật để
bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Cơ quan nhà nước và cán bộ,
công chức chỉ được làm những gì mà pháp luật cho phép. Mọi quyết định
quản lý của Nhà nước đều phải minh bạch.
Hiến
pháp sửa đổi năm 2013 vừa được Quốc hội thông qua đã mở ra không gian
Hiến định mới để chúng ta thực hiện tư tưởng lớn của Chủ tịch Hồ Chí
Minh. Không một quốc gia nào có thể thực hiện quyền dân chủ trực tiếp ở
tất cả các cấp cũng như trong tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội
nhưng dân chủ trực tiếp càng sâu rộng và thực chất thì dân chủ đại diện
càng hiệu quả. Vì vậy, phải đặt mối quan hệ giữa dân chủ trực tiếp và
dân chủ đại diện trong tổng thể các giải pháp bảo đảm quyền làm chủ của
Nhân dân. Phải mở rộng dân chủ trực tiếp và hoàn thiện cơ chế bầu cử
Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp. Sớm thực hiện thí điểm Nhân dân
trực tiếp bầu Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã theo Nghị quyết Trung ương 5
khóa X. Đồng thời, phải hoàn thiện cơ chế phản biện xã hội, tăng cường
sự tham gia của người dân vào quá trình xây dựng chính sách và lựa chọn
cán bộ. Nâng cao chất lượng hoạt động chất vấn của Quốc hội, Hội đồng
nhân dân các cấp và trách nhiệm giải trình của người đứng đầu cơ quan
hoạch định chính sách.
Để phát huy tốt nhất quyền làm chủ của Nhân dân, Nhà nước phải làm tốt chức năng kiến tạo phát triển.
Nhà nước không làm thay dân mà phải tập trung xây dựng khuôn khổ
thể chế phù hợp và tạo điều kiện cần thiết để mọi người phát
huy năng lực và sức sáng tạo vì lợi ích của chính mình và đóng góp cho
xã hội. Chỉ khi dân giầu thì nước mới mạnh. Xã hội hóa không chỉ
để huy động các nguồn lực mà còn tạo điều kiện cho xã hội thực
hiện những chức năng, những công việc mà xã hội có thể làm tốt hơn.
Và chỉ như vậy mới có thể xây dựng được một bộ máy hành chính
nhà nước tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả.
Nhà
nước phải bảo đảm và phát huy được quyền làm chủ thực sự của người
dân, nhất là quyền tham gia xây dựng chính sách, quyền lựa chọn người
đại diện cho mình và quyền sở hữu tài sản. Quyền làm chủ phải đi đôi với
trách nhiệm xã hội và nghĩa vụ công dân mà trước hết là phải tuân thủ
pháp luật.
Nhà
nước phải tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng theo cơ chế thị trường;
kiểm soát chặt chẽ và xóa bỏ độc quyền doanh nghiệp cũng như những
cơ chế chính sách dẫn đến bất bình đẳng trong cạnh tranh. Pháp luật và
cơ chế chính sách phải tạo thuận lợi nhất cho mọi người dân và doanh
nghiệp phát triển sản xuất kinh doanh. Tài nguyên, nguồn lực của quốc
gia phải được phân bổ tới những chủ thể có năng lực sử dụng mang lại
hiệu quả cao nhất cho đất nước.
Nhà
nước phải có chính sách đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao và huy
động các nguồn lực đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội đáp
ứng yêu cầu phát triển. Phải chủ động, tích cực hội nhập quốc tế, tạo
môi trường và điều kiện thuận lợi để xây dựng và bảo vệ đất nước.
Nhà
nước phải xây dựng cho được bộ máy tinh gọn, hiệu lực hiệu quả với đội
ngũ cán bộ, công chức có phẩm chất, năng lực và tính chuyên nghiệp cao.
Mọi cơ quan, công chức đều phải được giao nhiệm vụ rõ ràng. Việc đánh
giá tổ chức, cán bộ, công chức phải căn cứ vào kết quả hoàn thành nhiệm
vụ. Phải hoàn thiện tiêu chí đánh giá và cơ chế kiểm soát thực thi công
vụ. Người đứng đầu cơ quan hành chính phải chịu trách nhiệm về kết quả
thực hiện chức năng nhiệm vụ được giao và phải được trao quyền quyết
định tương ứng về tổ chức cán bộ.
Phải
tăng cường tương tác giữa các cơ quan trong bộ máy nhà nước và giữa bộ
máy nhà nước với các tổ chức Chính trị - xã hội. Mở rộng đối thoại với
người dân và doanh nghiệp bằng nhiều hình thức để Nhà nước, cán bộ, công
chức gần dân hơn và chủ trương, chính sách, pháp luật sát với thực tiễn
hơn. Sự phối hợp giữa các cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp phải
trên cơ sở bảo đảm tính độc lập theo chức năng được phân công và yêu cầu
kiểm soát lẫn nhau, bổ trợ cho nhau theo quy định của pháp luật. Đẩy
mạnh phân cấp, phát huy chủ động, sáng tạo của cấp dưới, đồng thời bảo
đảm quản lý thống nhất của cả hệ thống. Thường xuyên tăng cường ổn định
chính trị - xã hội.
Trên
tinh thần đó, năm 2014 phải tập trung sức cao nhất xây dựng, sửa đổi
các luật để thực hiện Hiến pháp. Đồng thời rà soát bổ sung thể chế - cơ
chế chính sách, kiện toàn tổ chức bộ máy nhằm tiếp tục đẩy mạnh xây
dựng nhà nước pháp quyền, phát huy mạnh mẽ quyền làm chủ của Nhân dân
và hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Tăng cường hiệu lực hiệu quả thực thi pháp luật, kỷ luật kỷ cương, xây
dựng bộ máy nhà nước trong sạch, vững mạnh. Đề cao trách nhiệm của tập
thể Chính phủ và từng thành viên Chính phủ trong việc xây dựng và ban
hành các văn bản quy phạm pháp luật, bảo đảm tiến độ và chất lượng.
II
Trong
những năm qua, chúng ta đã có bước tiến dài về Hoàn thiện thể chế kinh
tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, trọng tâm là tạo lập môi
trường cạnh tranh bình đẳng và cải cách hành chính. Đây cũng là một đột phá chiến lược đã được nêu trong Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XI. Trong
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, trước hết phải tôn
trọng đầy đủ các quy luật của kinh tế thị trường, đồng thời phải có công
cụ điều tiết và chính sách phân phối để bảo đảm công bằng và tiến bộ xã
hội. Thời gian tới phải tiếp tục triển khai đồng bộ các giải pháp để
thực hiện tốt đột phá chiến lược nêu trên, trong đó tập trung giải quyết hai vấn đề quan trọng có liên quan chặt chẽ với nhau là thực hiện giá thị trường đối với hàng hóa, dịch vụ thiết yếu và bảo đảm cạnh tranh bình đẳng.
Phải
thực hiện nhất quán cơ chế giá thị trường đối với tất cả các hàng hóa,
dịch vụ. Những hàng hóa, dịch vụ thiết yếu mà Nhà nước đang định giá
phải tính đúng, tính đủ chi phí, công khai minh bạch các yếu tố hình
thành giá và kiên định thực hiện giá thị trường theo lộ trình phù hợp.
Đồng thời có chính sách hỗ trợ người nghèo, đối tượng chính sách, đồng
bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa.
Mọi
doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế phải hoạt động theo cơ chế
thị trường. Xóa bỏ tình trạng độc quyền doanh nghiệp và những cơ chế
chính sách tạo ra bất bình đẳng trong kinh doanh, nhất là trong tiếp cận
các nguồn lực.
Phải kiên quyết thực hiện tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước, trọng tâm là cổ phần hóa, kể cả các tập đoàn kinh tế; thoái
vốn đầu tư ngoài ngành và bán phần vốn mà Nhà nước không cần nắm giữ
theo nguyên tắc thị trường, bao gồm cả doanh nghiệp đang kinh doanh có
hiệu quả. Doanh
nghiệp nhà nước chỉ tập trung vào lĩnh vực then chốt, thiết yếu, địa
bàn quan trọng và quốc phòng an ninh. Tách bạch nhiệm vụ sản xuất kinh
doanh với nhiệm vụ chính trị, công ích. Hoàn thiện cơ chế thực hiện quyền chủ sở hữu nhà nước và đại diện chủ sở hữu nhà nước tại doanh nghiệp.
Tăng cường quản lý, giám sát, kiểm tra của chủ sở hữu nhà nước. Kiện
toàn cán bộ quản lý và nâng cao năng lực quản trị doanh nghiệp. Thực
hiện công khai minh bạch kết quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước
theo quy định của pháp luật. Xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật và không nghiêm túc thực hiện Đề án tái cơ cấu đã được phê duyệt.
Chỉ
có như vậy, chúng ta mới tạo được môi trường cạnh tranh bình đẳng và
nâng cao được hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước, tăng cường
sức mạnh của kinh tế nhà nước, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô và tái cơ
cấu nền kinh tế.
III
Thực
hiện đường lối Đổi mới, nền nông nghiệp nước ta đã có bước phát triển
vượt bậc, đóng góp to lớn vào thành tựu chung của đất nước. Những năm
gần đây, tốc độ tăng trưởng nông nghiệp đang giảm dần và bộc lộ những
hạn chế yếu kém của một nền nông nghiệp dựa trên kinh tế hộ manh mún,
thiếu liên kết, năng suất và chất lượng thấp trong bối cảnh cạnh tranh
ngày càng gay gắt. Vì vậy, phải thực hiện hiệu quả ba đột phá
chiến lược, đổi mới mô hình tăng trưởng, tái cơ cấu nền kinh
tế đặc biệt là đẩy nhanh tái cơ cấu nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng, phát triển bền vững gắn với xây dựng nông thôn mới.
Đây là nội dung quan trọng trong tái cơ cấu nền kinh tế và cũng là đòi
hỏi bức xúc cần phải được triển khai mạnh mẽ bằng nhiều giải pháp đồng
bộ, trong đó phải tập trung thực hiện đồng thời việc đẩy mạnh ứng dụng
khoa học kỹ thuật và tổ chức lại sản xuất nông nghiệp.
Phải
đặt người nông dân vào vị trí trung tâm và vai trò chủ thể để thực hiện
tái cơ cấu nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới. Nhà nước có cơ chế
chính sách thúc đẩy ứng dụng sâu rộng khoa học công nghệ, nhất là công
nghệ sinh học, công nghệ thông tin vào sản xuất, quản lý nông nghiệp và
đẩy nhanh công nghiệp hóa nông nghiệp, hiện đại hóa nông thôn. Khuyến
khích phát
triển các hình thức hợp tác, liên kết đa dạng, nhất là giữa người nông
dân và doanh nghiệp trong sản xuất, dịch vụ với quy mô phù hợp. Hình thành chuỗi giá trị, bảo đảm hài hòa lợi ích của các chủ thể tham gia từ sản xuất, chế biến đến tiêu thụ. Tập trung phát triển sản phẩm có lợi thế so sánh, có khả năng cạnh tranh và thị trường tiêu thụ. Từng bước hình thành những tổ hợp nông - công nghiệp - dịch vụ công nghệ cao, gắn kết chặt chẽ với người nông dân và hướng tới xây dựng mô hình sản xuất nông nghiệp đa chức năng, phát triển bền vững.
Thu
hút mạnh doanh nghiệp đầu tư vào địa bàn nông thôn, phát triển sản xuất
kinh doanh trong nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ; chú trọng công
nghiệp chế biến nông sản và công nghiệp sử dụng nhiều lao động để thúc
đẩy tập trung ruộng đất, chuyển dịch cơ cấu lao động và kinh tế nông
thôn. Đổi mới phương thức và nâng cao hiệu quả đào tạo nghề. Huy động
các nguồn lực đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng. Thực hiện hiệu quả chương
trình giảm nghèo bền vững. Quan tâm bảo vệ môi trường; giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa và truyền thống, tập quán tốt đẹp của làng quê Việt Nam.
Khẩn
trương sơ kết thực hiện Nghị quyết Trung ương 7 khóa X về nông nghiệp,
nông dân, nông thôn để đẩy nhanh tiến trình cơ cấu lại nền nông nghiệp
và xây dựng nông thôn mới.
IV
Ba
năm qua, kể từ Đại hội Đảng lần thứ XI, toàn Đảng, toàn quân, toàn dân
ta phải đương đầu với nhiều khó khăn, thách thức. Chúng ta đã dành nhiều
công sức, nguồn lực để giải quyết những vấn đề trước mắt và đạt được
những kết quả quan trọng. Đồng thời cũng đã chú trọng thực hiện nhiệm vụ
trung và dài hạn nhưng kết quả đạt được chưa đáp ứng yêu cầu. Thực tiễn
cho thấy nếu không giải quyết tốt những nhiệm vụ này thì sẽ không bảo
đảm được ổn định kinh tế vĩ mô vững chắc, không khai thác có hiệu quả
được tiềm năng của đất nước và cơ hội trong hội nhập quốc tế và cũng
không tạo lập được nền tảng cho phát triển nhanh, bền vững.
Nhiệm
vụ đặt ra là rất nặng nề. Khó khăn, thách thức là rất lớn. Nhưng đây là
cơ hội để thúc đẩy Đổi mới mạnh mẽ hơn. Đòi hỏi phải có quyết tâm và
bản lĩnh chính trị rất cao. Bản lĩnh của Đảng và Nhân dân ta đã tỏa sáng
trong đấu tranh giành độc lập dân tộc và thống nhất đất nước. Bản lĩnh
đó cũng đã tỏa sáng khi đất nước ta đối mặt với khủng hoảng kinh tế - xã
hội những năm đầu thập niên 80 của thế kỷ trước để hình thành đường lối
Đổi mới.
Ngày nay, thế và lực của chúng ta đã mạnh hơn nhiều. Nhất định bản lĩnh đó sẽ lại tỏa sáng để Đẩy mạnh toàn diện công cuộc Đổi mới
theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XI của Đảng, đưa sự nghiệp xây dựng
và bảo vệ Tổ quốc lên tầm cao mới vì một nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa -
dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh./.
|