Qua
thanh tra tại những địa bàn trọng điểm, Tổng cục Hải quan đã phát hiện
có 1.010 lô hàng đã quá thời hạn lưu trú 180 ngày mà chưa tái xuất. Số
lô hàng này có khả năng thẩm lậu vào thị trường trong nước. Ngay trong
tuần vừa rồi, Tổng cục hải quan đã kiểm tra và đang xử lý 167 container
tạm nhập tái xuất hàng cấm, trong đó có hàng phế liệu, ác quy chì, vỉ
mạch điện tử, rác thải công nghiệp… Ngoài ra là hàng đông lạnh vi phạm
an toàn vệ sinh thực phẩm cũng gần 33 container. Nếu những lô hàng này
thẩm lậu vào thị trường trong nước, sẽ gây ra rất nhiều tác động xấu đến
môi trường, sức khỏe người tiêu dùng.
Theo
Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Hoàng Anh Tuấn, tình trạng này có nhiều
nguyên nhân, trong đó nguyên nhân quan trọng là sơ hở về cơ chế chính
sách tạm nhập tái xuất. Trước hết, có những mặt hàng trong nước cấm sản
xuất, nhưng quy định hiện nay vẫn cho phép tạm nhập tái xuất. Ví dụ như
ác quy chì, ác quy đã qua sử dụng, vỉ mạch điện tử... đều cấm sử dụng
trên thế giới, nhưng vẫn được phép tạm nhập, tái xuất vào nước ta, với
lý do container kín nên sẽ không ảnh hưởng đến môi trường nước ta. Nhưng
có thể thấy, một số đối tượng có thể lợi dụng kẽ hở này để nhập khẩu
hàng cấm, rồi tuồn hàng vào trong nước tiêu thụ. Do đó, ông Đỗ Hoàng Anh
Tuấn cho rằng, những mặt hàng nào trong nước đã cấm nhập khẩu thì cần
cấm thực hiện tạm nhập, tái xuất.
Doanh
nghiệp thực hiện tạm nhập, tái xuất cũng có nguyên nhân khác liên quan
đến hồ sơ xuất nhập khẩu. Bản chất của hoạt động tạm nhập và tái xuất
gồm hai khâu nhập và xuất. Theo quốc tế thì từng hoạt động này phải
chứng từ hóa để Nhà nước quản lý. Đó là phải có hợp đồng tạm nhập và hợp
đồng tái xuất. Nhưng quy định của chúng ta chỉ cần một hợp động tạm
nhập mà không cần hợp đồng tái xuất. Do vậy, cơ quan quản lý rất khó
kiểm tra kiểm soát việc tái xuất của các nhà nhập khẩu. Trong khi đó,
thời gian cho một quá trình tạm nhập tái xuất hiện quy định là 180 ngày,
tương đương 3 tháng, được cho là quá dài. Thứ trưởng Đỗ Hoàng Anh Tuấn
cho rằng, thời gian tạm nhập tái xuất cần được rút ngắn xuống còn 30
ngày, và quy định rõ tuyến đường vận chuyển hàng tạm nhập, tái xuất cố
định tại nước ta. Đối với những đơn vị tạm nhập tái xuất, thì cần quy
định các điều kiện rõ ràng, như là năng lực tài chính, kho bãi ở cả cảng
tạm nhập và cảng tái xuất…
Một
điểm cần lưu ý nữa là dù nước ta có nhiều cửa khẩu lớn, nhưng các doanh
nghiệp thường lựa chọn những cửa khẩu nhỏ, lối mở để tái xuất, dù những
nơi này kho bãi, vận chuyển đều rất khó khăn. Không lẽ doanh nghiệp cứ
chọn đường khó, tốn kém chi phí mà đi? Vì thế mà nhiều năm qua, tỷ lệ
hàng hóa tạm nhập rồi tái xuất qua các cửa khẩu lớn chỉ chiếm 1 - 2%. Do
đó, theo Bộ Tài chính, ngay cả đường đi của hàng tạm nhập, tái xuất
cũng phải được quy định cụ thể, không thể để hàng hóa chạy khắp nơi, cơ
quan chức năng không thể kiểm soát được. Điều này cũng là phù hợp với
thông lệ thế giới, hàng tạm nhập, tái xuất phải được vận chuyển trên
những con đường nhất định.
Từ vụ
việc gian lận tạm nhập tái xuất để thẩm lậu vào trong nước, Bộ Tài chính
cho rằng, mặt hàng xăng dầu chỉ có thể tạm nhập vào Việt Nam và tái
xuất sang Lào hay một số vùng Capuchia, còn cần chấm dứt ngay việc tạm
nhập, tái xuất xăng dầu qua đường biển. Thế nhưng trái khoáy ở chỗ, mới
đây, một cơ quan chức năng vẫn thay mặt doanh nghiệp, đề nghị tiếp tục
cho tạm nhập tái xuất mặt hàng xăng dầu này thêm một thời gian nữa với
rất nhiều lý do. Khi cơ quan chức năng không thống nhất được với nhau,
thì rõ ràng việc chống thẩm lậu những mặt hàng cấm thông qua hình thức
tạm nhập, tái xuất vẫn còn đặt ra nhiều vấn đề?
Hiện
bộ Tài chính đang rà soát các quy định, chính sách về tạm nhập tái
xuất, trong đó có Nghị định 12 của Chính phủ ban hành năm 2006 và một số
văn bản có liên quan. Phó tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Nguyễn Văn
Cẩn cũng cho biết, cơ quan này sẽ tiếp tục siết chặt hoạt động tạm nhập
tái xuất, không cho đi lối mòn lối mở, kiểm tra chặt chẽ các tuyến
đường. Với các biện pháp siết chặt đang được triển khai của ngành hải
quan, thì dự kiến trong hơn một tuần nữa, sẽ xảy ra ùn tắc ở các cửa
khẩu. Nhưng cơ quan hải quan chấp nhận điều này để có cơ hội phân loại,
khám xét các container. Đây là đợt cao điểm mà Bộ Tài chính và Tổng cục
Hải quan thực hiện triệt để, trong đó có cả các đề xuất sửa văn bản Nghị
định và thông tư liên quan./.
• Theo daibieunhandan