Nhạc sĩ Hoàng Việt và vợ
Tên tuổi của ba nghệ sĩ kể trên không hề xa lạ với
các thế hệ thanh niên Việt Nam hiện nay. Những tác phẩm của nhà thơ Lê
Anh Xuân, nhà văn Nguyễn Thi được giảng dạy trong nhà trường từ bậc
PTTH. Còn với nhạc sĩ Hoàng Việt thì bài "Tình ca” bất hủ trở nên quen
thuộc với đông đảo các tầng lớp nhân dân ta. Nhạc sĩ Hoàng Việt và nhà
văn Nguyễn Thi đã được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học -
nghệ thuật, còn nhà thơ Lê Anh Xuân được truy tặng Giải thưởng Nhà nước
về văn học - nghệ thuật.
Bài hát "Tình ca” được sáng tác năm 1957 tại Hà Nội
khi Hoàng Việt tập kết ra Bắc và nhận được thư của vợ từ Sài Gòn gửi ra
vùng giải phóng, qua Pháp rồi vòng về Hà Nội. Nỗi niềm "ngày Bắc, đêm
Nam” nhớ thương mẹ già, vợ trẻ, trào dâng thành những ca từ trau chuốt
và sâu sắc giàu tư tưởng, nhạc điệu. Mối hận quân thù như đanh lại trong
lời hát: "Ta hát chung tiếng ca vang dội từ nghìn phương xa/ Xua kẻ thù
đi mau, dập tắt chiến tranh đẫm máu/ Đập tan ngay bao đau khổ và chia
ly”. Rồi vượt lên trên tất cả đau thương: "Giữ lấy đức tin bền vững em
ơi/ Giữ lấy trái tim đòi sống yêu đời”... Cùng với "Tình ca”, Hoàng Việt
đã viết những ca khúc bất hủ: "Lên ngàn”, "Lá xanh”, "Nhạc rừng” ngay
trong những năm kháng chiến ở bưng biền Nam Bộ. Những bài hát của Hoàng
Việt có sức lay động lớn lao, động viên đồng bào chiến sĩ góp phần vào
cuộc kháng chiến trường kỳ anh dũng của dân tộc.
Nhà văn Nguyễn Thi
Cùng sinh năm Mậu Thìn (1928) với nhạc sĩ Hoàng
Việt, nhà văn Nguyễn Thi hy sinh sau nhạc sĩ Hoàng Việt một năm (1968).
Nguyễn Thi đã từng viết: "Trước khi trở thành nhà văn, tôi đã là người
lính, nếu gặp lúc gay go tôi có thể cho cây bút vào túi áo, tay cầm súng
và bóp cò. Tôi cần cái không khí của chiến dịch, những cái mà mắt tôi
nhìn được, tai tôi nghe được. Trước sự kiện lịch sử trọng đại như thế
này, nhà văn không thể đứng ngoài mà ngó...”. Và nhà văn Nguyễn Thi đã
hy sinh trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Mậu Thân (1968) khi theo
một đơn vị pháo binh của Quân giải phóng đánh chiếm Sài Gòn. Trong gần 7
năm công tác ở tiền tuyến lớn, nhà văn Nguyễn Thi đã có mặt hầu hết ở
các chiến trường Nam Bộ và cho ra đời nhiều tác phẩm văn học có giá trị
vượt hẳn những tác phẩm đã sáng tác thời kỳ ở miền Bắc. Chúng ta có thể
kể những tác phẩm tiêu biểu: Chuyện xóm tôi (1964), Mùa xuân (1964),
Những đứa con trong gia đình (1966)... đặc biệt truyện ngắn "Mẹ vắng
nhà”. Truyện ngắn này đã được chuyển thể thành bộ phim truyện nhựa cùng
tên nổi tiếng. Bên cạnh đó, Nguyễn Thi còn có những tuỳ bút đề cập và
giải quyết hàng loạt mối quan hệ thuộc về thế giới quan, nhân sinh quan
thời chiến: sống – chết, riêng – chung, sướng – khổ, qua đó thể hiện tấm
lòng yêu nước và thuỷ chung của đồng bào Nam Bộ, khẳng định sức sống
mãnh liệt của dân tộc Việt Nam.
Từ trái sang: nhà thơ Lê Anh Xuân, Mộng Loan, nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu
Nhắc đến nhà thơ, liệt sĩ Lê Anh Xuân, chúng ta nhớ
ngay đến bài thơ "Dáng đứng Việt Nam”. Bài thơ viết từ một nguyên mẫu
thật nhưng lại ứng vào mệnh của Lê Anh Xuân. Bà Mộng Loan (vợ nhà văn
Anh Đức) cùng làm báo Văn nghệ Giải phóng với Lê Anh Xuân, kể: "Tôi nhớ
rất rõ buổi tối hôm đó cơ quan có tổ chức buổi nói chuyện của nhà thơ
Giang Nam sau khi tham gia Tổng tấn công đợt 1 (Tết Mậu Thân) về. Trong
đó có kể về tấm gương của một anh giải phóng quân anh dũng chiến đấu với
địch và đã hy sinh trên đường băng Tân Sơn Nhất với tư thế đang đứng
bắn. Và đêm hôm đó, chính Hiến đã day dứt cho ra đời bài thơ "Anh giải
phóng quân”. Đến trước lúc chuẩn bị lên đường đi Tổng tấn công đợt 2,
Hiến đã trao bài thơ này cho Anh Đức xem để có thể in Văn nghệ Giải
phóng số tới. Hiến đi rồi, bài thơ được in ra và Anh Đức đã đổi tên
thành "Dáng đứng Việt Nam”. Nhưng trận ấy Hiến hy sinh và không thấy
được bài thơ của mình được in, nhưng tôi cứ nghĩ, Hiến với tư cách và
phẩm chất của mình, cũng đã góp phần tạo nên cái dáng đứng ấy: Dáng đứng
Việt Nam”. Ngoài bài thơ bất hủ "Dáng đứng Việt Nam”, Lê Anh Xuân còn
nhiều bài thơ nổi tiếng khác, nhất là trường ca Nguyễn Văn Trỗi. Mới
đây, ngày 30-11-2011, sau hơn 40 năm nhà thơ Lê Anh Xuân hy sinh, cuốn
nhật ký của ông đã được xuất bản và Hội Nhà văn TP. Hồ Chí Minh đã tổ
chức buổi tọa đàm về cuốn sách này với sự tham gia của gia đình liệt sĩ
Lê Anh Xuân: GS, nhạc sĩ Ca Lê Thuần và vợ chồng NSƯT Ca Lê Hồng, đại
diện Bảo tàng Bến Tre - đơn vị trưng bày di cảo của nhà thơ Lê Anh Xuân
trước khi nhật ký này được xuất bản; cùng các nhà văn, nhà thơ đã từng
có thời gian sống, gắn bó và gặp gỡ với tác giả bài thơ "Dáng đứng Việt
Nam”...
• Theo Daidoanket