“Đối mặt với B-52”: Hồi ức của người trong cuộc
Tiếng máy bay rền rĩ, bầu trời đỏ rực lửa, phố xá ngổn ngang... Từng ấy
hình ảnh về Hà Nội năm 1972 vẫn chưa bao giờ nhạt trong tâm trí những
người trong cuộc.
Một buổi sáng mùa đông sau 40 năm, họ gặp lại nhau trong buổi ra mắt tập
sách “Đối mặt với B-52.” Nước mắt xót xa và hạnh phúc đan xen nhau
trong những câu chuyện, ký ức đọng lại.
“Đối mặt với B-52” tái hiện lại một cách sinh động chân dung Hà Nội
những ngày đêm lịch sử 1972, đối mặt với B-52 bằng những cách thức linh
hoạt, chủ động. Cùng với đó, những đau thương, mất mát của người dân thủ
đô được gợi lại một cách sâu lắng.
Tập sách được thực hiện với sự góp mặt của 116 nhân chứng. Người trẻ
nhất sinh năm 1966 (vào năm 1972 mới lên 6 tuổi) và nhân chứng nhiều
tuổi nhất sinh năm 1910 (khi ấy đã 62 tuổi).
Ánh mắt rưng rưng, giọng nghẹn ngào, nhà báo Chu Chí Thành (nguyên phóng
viên Thông tấn xã Việt Nam), một trong những nhân chứng của những ngày
đêm lịch sử ấy chia sẻ: “Cầm cuốn sách trên tay, tôi thấy lòng nghẹn
lại. Ngày ấy, chúng tôi là phóng viên, trong tay không có vũ khí để có
thẻ trực tiếp chiến đâu nhưng cũng không hề cảm thấy sợ hãi trước cái
chết!”
Theo lời kể của người cựu quân nhân Vương Toàn Tước: Ngày 20/12/1972,
trước thông tin Mỹ cho không quân trở lại bắn phá Hải Phòng và Hà Nội,
lệnh sơ tán khẩn cấp được ban hành. Những con phố ngày thường vốn đông
đúc trong một lúc trở nên hoang vắng lạ thường. Những ụ pháo dã chiến,
công sự cá nhân nhanh chóng mọc lên, biến cả Thủ đô thành một mâm pháo
lớn.
Với ba phần, “Đối mặt với B-52” đi theo mạch thời gian từ thời điểm miền
Bắc chống chiến tranh phá hoại. Qua những câu chuyện của các nhân
chứng, nhóm tác giả đã dựng lại bối cảnh Hà Nội những năm 1966-1972.
Cùng với đó là quá trình quân đội ta nghiên cứu cách thức hạ "pháo đài bay" B-52.
Trong ký ức của Đại đội trưởng Dương Văn Thuận, người trực tiếp điều
khiển khí tài mang ký hiệu D59 khi xưa: “Toàn bộ trận đánh, từ khi phóng
tên lửa đến khi gặp mục tiêu chỉ khoảng hơn 40 giây, rất căng thẳng.
Đến cự ly 22km, chưa bao giờ chúng tôi thấy một điểm nổ lại đặc biệt như
thế: cùng lúc ở xe điều khiển, màn theo dõi của ba trắc thủ và màn của
sỹ quan điều khiển mất hẳn dải nhiễu, giống như màn hình tắt phụt một
cái. Trắc thủ Nguyễn Trí Quang hô cháy rất to: ‘Máy bay cháy rồi, cháy
to lắm, thủ trưởng ơi;…”
Thời gian đã lùi xa nhưng những mảnh ký ức về 12 ngày đêm ấy chưa bao
giờ mờ nhòe trong tâm thức những người đã trực tiếp sống và chiến đấu
giữa lòng Hà Nội. Họ cùng kể lại những câu chuyện xúc động về một thời
kỳ đạn bom, góp phần lưu giữ lại lịch sử ở “Đối mặt với B-52.”
“Nhà tôi ở ngõ Sân Quần, phố Khâm Thiên. Cái đêm 18, nó đánh ở ga Yên
Viên, 21 thì đánh ga Hàng Cỏ, 22 đánh Bệnh viện Bạch Mai,… Ngày 26,
khoảng 11 giờ kém 15 phút, bắt đầu còi báo động. Còi rú lên, tôi được
lệnh lên số 75 Hàng Bồ, có hai phân xưởng in báo trên đấy. Lên tới nơi,
thấy súng bắn chung quanh bốn phía, sáng rực lên.
Lúc báo an rồi, tôi xin phép về nhà. Tới đầu Khâm Thiên, thấy dây điện
đứt, nhà cửa đổ nát. Trong ngõ có cái hầm tập thể to, ôi giời ơi, nó cho
mấy quả bom 500 cân, chết chẳng toàn thây. 41 người chết. Gia đình tôi
mất sáu người. Tôi đi tìm vợ chỉ còn nửa người trên, thằng con chỉ còn
mỗi cái chân. Tôi nhận ra được vì nó có cái sẹo bị bỏng ngày xưa.”
Những ký ức ấy luôn thường trực, ám ảnh trong tâm trí ông Nguyễn Văn
Cầu. Đôi mắt nhòa lệ, hướng ánh nhìn về xa xăm, ông nói: “Đêm nào tôi
cũng mơ thấy phố rừng rực cháy như 40 năm về trước. Cả khu phố chìm
trong lửa đỏ!”
Cùng với những lời kể của các nhân chứng là gần 300 tấm ảnh tư liệu, hệ
thống bảng biểu và sơ đồ cú thích; khiến bức chân dung Hà Nội những ngày
tháng lịch sử ấy hiện lên cụ thể, chân thực hơn.
Giáo sư Sử học Phan Huy Lê chia sẻ: "Tôi thích cách nhóm biên soạn tiếp
cận một đề tài có tính lịch sử như “12 ngày đêm”. Việc ghi lại và hệ
thống những hồi ức cá nhân về một sự kiện trong lịch sử của đất nước là
việc làm cần thiết và rất quý báu."
“Đối mặt với B-52” là thành quả của nhóm biên soạn đứng đầu là nhà báo,
Đại tá Nguyễn Xuân Mai, nguyên Tổng biên tập báo Phòng không-Không quân.
Ông chính là một trong những nhân chứng sống của 12 ngày đêm cuối năm
1972.
Suốt hai năm liên tục, nhóm tác giả đã cùng lắng nghe những hồi ức của các nhân chứng để ghép lại thành một câu chuyện chung.
Nhà báo Đào Huyền, một trong các đồng tác giả của cuốn sách cho biết khi
nghe các nhân chứng kể chuyện, chị cảm thấy cuộc chiến qua lời kể của
họ không quá ác liệt và đáng sợ như là mình từng hình dung.
Lúc bom đạn thì khẩn trương xuống hầm. Khi còi báo yên thì đường phố lại
đông đúc trở lại, mọi người đi lại làm việc. Trong những con người ấy
có lo lắng nhưng không hề hoảng loạn. “Qua những cuộc phỏng vấn, tôi
hiểu được rằng, chính tinh thần ấy đã giúp chúng ta vượt qua tất cả,”
chị Huyền chia sẻ./.
•
Theo TTXVN